Tesalija, oblast centralne Grčke, jedna je od najvećih riznica kulturno-istorijskih znamenja iz raznih epoha u zemlji u kojoj su nastajale i nestajale mnoge drevne civilizacije. Međutim, postoji u Tesalija jedno sveto i čarobno mesto koje godišnje privuče na stotine hiljada turista iz čitavog sveta. To su Meteori, sveti zbog pravoslavnih manastira koji već vekovima ovde stoje odolevajući zubu vremena, a čarobni zbog prirode koja je baš tu pre mnogo miliona godina stvorila jedan bajkoviti prizor. Prizor od koga svakom zastane dah.
Tu su se nanizale litičaste stene, vinute visoko ka nebu, koje Grci nazivaju „lebdećim kamenjem“ (grč.meteora). Poreklo ovih stena proučavali su mnogi naučnici, ali je prevladala hipoteza nemačkog geologa Ala Filipsona. Po njemu, one su se pojavile na površini iz delte velike reke koja je tu hiljadama godinama proticala i ulivala se u duboko more koje je nekad zauzimalo Tesalijsku regiju.
Na tim visokim peščanim stenama koje poput divova izranjaju iz Tesalijske ravnice, smešteno je manastirsko naselje Meteori. Sredinom 14. veka mnogi pustinjaci nastanjivali su se na vrhovima litica, gde su ih skrivali oblaci i gde su bili bliži Bogu. To je bilo idealno mesto da se potpuno posvete molitvi i duhovnom životu. Pećine i puktine u stenama postale su njihove nastambe.
Nastanak Meteora, vezuje se za Svetog Anastasija, kaluđera koji se sa Svete Gore Atoske preselio na Meteore 1334. godine zajedno sa Ocem Grigorijem. Oni su odabrali najvišu stenu (625 m nadmorske visine), na njoj se nastanili i sazidali prve objekte. Uz pomoć brojnih kaluđera koji su se vremenom pridružili Atanasiju podignut je i prvi manastir.
Priča o nastanku Meteora vezana je i za prepodobnog Joasafa, za koga mnogi tvrde da je poslednji Nemanjić. Reč je o Jovanu Urošu Nemanjiću, caru Epira i Tesalije, u narodu poznatijem pod imenom Duka Paleolog. Sinovac cara Dušana Silog i sin Simeona Nemanjića, Dušanovog polubrata, prvi put je posetio Meteore sedamdesetih godina 14. veka. Tu se susreo sa Svetim Atanasijem koji ga je opčinio svojom dobrotom. Jovan se ubrzo ovde i zamonašio. Dao je značajan doprinos u izgradnji ovog zadivljujućeg kompleksa.
Na neosvojivim vrhovima stena, zaštićenim od napadača, kaluđeri su vremenom stvorili veliku, prisnu zajednicu koja se sastojala od većeg broja manastira. Zahvaljujući darovima i povlasticama mnogih vladara vernika i pobožnih aristokrata, tu je oformljeno ukupno 24 manastira. Danas kompleks Meteora obuhvata svega 6 manastira.
Najstariji manastir Veliki Meteoron nalazi se na vrhu najviše stene, najveći je, najbogatiji i najpoznatiji od svih manastira u kompleksu. Posvećen je Preobraženju Gospodnjem. Unutrašnjost glavne manastirske crkve ukrašavaju freske iz ranog 16. veka koje se smatraju vrhuncem crkvenog slikarstva u Grčkoj, kao i pozlaćeni drveni ikonostas iz poznog 18. veka. Veliku pažnju posetilaca privlače mreže i merdevine izrađene od kože koje su monasi nekada koristili kako bi odlazili i ponovo dolazili do ove svetinje. Do manastira danas vodi stepenište izrađeno 1922. godine sastavljeno od 200 stepenika.
U 14. veku forimiran je i manastir Svetog Stefana, na steni najbližoj gradiću Kalambaki koji se u međuvremenu ovde razvio. Osnivači manastira bili su Antonije Katakuzin i Filotej Sjatenski. Danas je to najpristupačniji i jedini ženski manastir Meteora. Sastoji se male crkve Svetog Stefana i veće crkve posvećene Svetom Haralampiju, čije mošti počivaju u njenoj unutrašnjosti.
Oni koji žele da posete manastir Svete Trojice moraju se uspeti uz 140 isklesanih stepenika. Stena sa ovim manastirom najatraktivniji je prizor čitavog kompleksa. Iako je na osnovu istorijskih izvora utvrđeno da je osnovan sredinom 15. veka, do danas je ostala nepoznanica ko je podigao manastir. Staro hrišćansko predanje kaže da je njegov graditelj bio monah Dometije. Među turistima vlada veliko interesovanje za manastirski Folklorni muzej.
Pustinjak Varlem se u 14. veku popeo na jednu od stena na kojoj je izgradio nekoliko kelija i malu kapelu posvećenu Trojici Jerarha. On je tu živeo u potpunoj izolaciji, obučen u dronjke i potpuno posvećen molitvi. Nakon njegove smrti zgrade su opustele, da bi ih početkom 16. veka obnovila dva brata, kaluđeri Teofan i Nektarije, koji su i osnovali manastir Varlam, drugi najveći u komplesku Meteora. Iako je manastir teško pristupačan, jer do njega vodi samo jedan put preko uzanog visećeg mostića, oni najhrabriji turisti penju se na stenu pre svega da vide staru monašku trpezariju, prelepu zgradu u kojoj se danas nalazi muzej.
Nisu sačuvani istorijski podaci o vremenu osnivanja, niti o poreklu imena manastira Rusanu. Međutim, predanje kaže da je prvi stanovnik stene na kojoj je manastir nastao ovde došao iz sela Rosana, pa je ova svetinja po njemu i dobila ime. Inače, raskošno živopisanje po kome je Rusanu najpoznatiji, potiče iz 16. veka. Do ovog manastira dolaze samo oni najveći avanturisti i vernici kojima uzan i nestabilan viseći most nije prepreka na hodočasničkom putu.
Manastir Svetog Nikole Anapavsisa formiran je u 15. veku, a ukrašavaju ga Teofanisove freske, koje je ovaj veliki kritski ikonopisac izradio u prvoj polovini 16. veka. Najlepša među njima nastala je 1527. godine. Druga važna odlika ovog manastira je njegova trospratna konstrukcija. Obzirom da se nalazi na prostorno veoma skučenom vrhu stene, ova svetinja je umesto u širinu dograđivana u visinu.
Manastiri Meteori druga su najvažnija grupacija verskih objekata u Grčkoj, odmah nakon manastira autonome monaške oblasti Agios Oros, na Svetoj Gori Atoskoj. Do njih je iz Srbije najlakše i najbrže stići preko Soluna.
Fotografije: pixabay.com
